Πύλη της Παναγίας

Η πύλη της Παναγίας ανοίγεται στο θαλάσσιο τείχος της πόλης προς το κεντρικό λιμάνι (πρώην Εμπορικό και τώρα Τουριστικό) επί της ακτής Σαχτούρη. Διαπερνά το θαλάσσιο τείχος της παλιάς ‘Οβριακής’, που αρχικά χτίστηκε από τους Ιωαννίτες τον 14ο αιώνα και αντικαταστάθηκε την εποχή του μεγάλου μαγίστρου Ιωάννη-Βαπτιστή Orsini (1467-76). Την επίβλεψη πιθανότατα είχε ο μετέπειτα διάδοχός του στο αξίωμα Πέτρος d'Aubusson, πού είχε γνώσεις μηχανικής. Πρόκειται για ψηλό αλλά ασθενές τείχος πάχους μόλις 1,75 μ. που παλαιότερα διέθετε και προτείχισμα, το οποίο έγλυφε το κύμα. Το προτείχισμα αυτό κατά το μεγαλύτερο μέρος του καταστράφηκε όταν διανοίχθηκε η περιμετρική οδός του λιμανιού (Ακτή Σαχτούρη). Ο λόγος που στο θαλασσινό τείχος διατηρείται αυτή η παρωχημένη για τα δεδομένα της Ρόδου μορφή οχύρωσης είναι ότι ισχυροί πύργοι και προμαχώνες στους δύο λιμενοβραχίονες, του Naillac στα βόρεια και των Μύλων στα ανατολικά, σήκωναν το κύριο βάρος της άμυνας.

Η Πύλη της Παναγίας είναι πρόσφατη: διανοίχθηκε το 1955, 135 μ. δυτικά της μεσαιωνικής Πύλης της Αγίας Αικατερίνης, κατ' αντιστοιχία με την ιταλική πύλη της Ακαντιάς. Σκοπός ήταν να διευκολυνθεί η πρόσβαση των οχημάτων από το εσωτερικό της μεσαιωνικής πόλης προς την περιοχή του Τελωνείου στον ανατολικό λιμενοβραχίονα του κύριου λιμανιού και την Ακαντιά, αλλά και για να επιτευχθεί η οδική σύνδεση των δύο λιμένων -κύριου και Ακαντιάς- παρακάμπτοντας την περιοχή του Τελωνείου. Η παράκαμψη αυτή, που διέσχιζε το ανατολικότερο τμήμα της μεσαιωνικής πόλης (οδός Αλχαδέφ), έκοψε στα δύο τα λείψανα ενός από τους σημαντικότερους Λατινικούς ναούς της μεσαιωνικής Ρόδου, την Παναγία του Μπούργκου, που έχει δώσει το όνομά της στην πύλη.

Η αλλαγή των τοπικών συνθηκών και η αυξημένη ευαισθησία για την προβολή του μνημειακού πλούτου της μεσαιωνικής πόλης οδήγησαν στην επανένωση και ανάδειξη των λειψάνων της Παναγίας του Μπούργκου το 1997-8. Έτσι, ο ρόλος της πύλης της Παναγίας έχει σήμερα περιοριστεί στην εξυπηρέτηση των κατοίκων και εργαζομένων της μεσαιωνικής πόλης και την κυκλοφορία των τουριστών κρουαζιέρας που αποβιβάζονται στον Μώλο των Μύλων.